Το τουρκικό πραξικόπημα με φόντο την ευρύτερη περιοχή: Το ολέθριο σφάλμα Ερντογάν

Γράφουν οι Αλέξανδρος Θ. Δρίβας και Δημήτριος Τσαϊλας, Ναύαρχος ε.α.              

To τρέχον έτος, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί το έτος της Τουρκίας, αν δεν είχαμε τόσες εξελίξεις που αφορούν τον άλλον, μεγαλύτερο ασθενή των καιρών μας, την Ε.Ε. Παρόλα αυτά, οι εξελίξεις στην Τουρκία μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου, σηματοδοτούν άλλες, οι οποίες θα δημιουργήσουν τη βάση για το μέλλον, όχι μόνο μιας χώρας (Τουρκία) αλλά και ολόκληρης της περιοχής. Από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και μετά, το διεθνές σύστημα βρίσκεται σε μετάβαση και έτσι, οτιδήποτε γίνεται σε διεθνές επίπεδο, οφείλει να εξετάζεται με βάση αυτές τις τεκτονικές αλλαγές που λαμβάνουν χώρα σταδιακά. Το διεθνές σύστημα ισορροπίας ισχύος, στηρίζεται διαχρονικά, στην αλλαγή (Βλ. Gilpin, Πόλεμος και Αλλαγή στη Διεθνή Πολιτική). Η αλλαγή, κατανείμει διαφορετικά την ισχύ και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να γίνονται «σεισμοί», ανάλογοι με την απώλεια-μεταφορά μεριδίων ισχύος. Η διεθνής πολιτική, δεν μπορεί να είναι μια δραστηριότητα που βρίσκεται σε σημείο ακινησίας. Αποφεύγοντας τη «δημοσιογραφική» παγίδα της ενασχόλησης με το πραξικόπημα (και όλες τις εύλογες απορίες που φέρει) μπορούμε να δούμε την τάση των συνεπειών που θα προκληθούν από αυτό το μεγάλο γεγονός, το οποίο δεν είναι τόσο το πραξικόπημα, όσο οι γεωπολιτικές αιτίες που επηρεάζουν εδώ και καιρό την περιοχή. Η Τουρκία που μετά το 2000 αντιλήφθηκε πως είναι ο δρόμος για το Μετάξι.             
Από τη φιλόξενη ιστοσελίδα του Κυρίου Σαββίδη, έχουμε αναφέρει πως η Τουρκία, μόνο απρόβλεπτη δεν είναι. Κάποιος που θέλει να μελετήσει το πραξικόπημα από την αντίθετη πλευρά (με φορά προς τα πίσω) θα δει πως η Τουρκία, «δένει τη θηλιά» της επιμελώς από το 2003 και μετά. Τι έκανε το 2003 η Τουρκία; Αρνήθηκε το πέρασμα αμερικανικών δυνάμεων που είχαν προορισμό το Ιράκ. Η αμερικανική πολιτική, στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας, είχε θέσει στόχο το να «περικυκλώσει» το Ιράν, δεδομένης και της στοχοποίησης του Αφγανιστάν. Πέραν των κινδύνων που μέχρι και πριν λίγο καιρό απέρρεαν από το Ιράν, οι ΗΠΑ, ανησυχούσαν για τις σχέσεις του Ιράν με την Κίνα και την επιθυμία του Πεκίνου για την επιρροή του στη Μέση Ανατολή, που θα της εξασφάλιζε φυσικούς πόρους για την οικονομία της και δυτικό γεωστρατηγικό βάθος. Η Τουρκία, αντελήφθη πως θα αύξανε την αξία της, ακολουθώντας μια πιο ευέλικτη πολιτική η οποία πολλές φορές ήταν αντίθετη με τις νατοϊκές της υποχρεώσεις. Όταν το διεθνές σύστημα ισορροπία ισχύος βρίσκεται σε μετάβαση, τότε είναι και το κατάλληλο χρονικό σημείο για να αναθεωρήσει ένα κράτος (έστω να επαναπροσδιορίσει) την εξωτερική του πολιτική. Μηδενικές τριβές, ή αλλιώς «δορυφοριοποίηση» ενός αχανούς και ετερογενούς χώρου. Η περιβόητη πολιτική των μηδενικών τριβών, είχε ως στόχο την ανάδειξη της Τουρκίας σε μια περιφερειακή δύναμη ενός χώρου που περιλαμβάνει τα Βαλκάνια, τη Μέση Ανατολή, και μέρος της Κεντρικής Ασίας (Μαύρη & Κασπία Θάλασσα). Όλες αυτές οι υποπεριοχές, αποτελούσαν από τότε (και συνεχίζουν να αποτελούν) όχι μόνο περιοχές πλούσιες σε υδρογονάνθρακες αλλά και περιοχές μεταφοράς υδρογονανθράκων. Η διπλωματία των αγωγών, έφερε μια θεμελιώδη αντίφαση στις ΗΠΑ οι οποίες ξεκίνησαν κατά το δόγμα Μπους να προσπαθούν να απεγκλωβιστούν από τους πετρελαϊκούς εκβιασμούς της Μέσης Ανατολής και σήμερα, προσπαθούν να απεγκλωβίσουν την Ε.Ε από την ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία. Αυτό το σημαντικό δίλημμα, το εκμεταλλεύτηκε η Τουρκία του Ερντογάν. Η Τουρκία, πάντα, όταν βρίσκει τον δυτικό κόσμο διχασμένο, βγαίνει στο «παζάρι», θέτει εαυτόν διακύβευμα και περιμένει έναν καλό πλειστηριασμό. Το νεο-οθωμανικό αφήγημα, προτιμήθηκε καθώς ήταν το μόνο που κάλυπτε όλες αυτές τις υπο-περιφέρειες. Το Ισλάμ, πολύ απλά κάλυπτε περισσότερο πληθυσμό (συμπεριλαμβανομένων και μειονοτήτων σε τρίτες χώρες) και ταυτόχρονα, προωθήθηκε ο ευρασιανισμός καθώς η Τουρκία έχει πάγιες και συγγενικές σχέσεις με τουρκογενείς πληθυσμούς της περιοχής. Η Δύση, έκανε ένα θεμελιώδες λάθος στην ανάγνωση αυτής της τουρκικής πολιτικής, ένα λάθος το οποίο σήμερα το ονομάζει «σοκ». Η Τουρκία, δεν είχε σκοπό να ξαναγίνει η γέφυρα της Δύσης (ειδικά των ΗΠΑ) με τον ισλαμικό κόσμο. Ήθελε να γίνει το διακύβευμα ανάμεσα σε ΗΠΑ, Ρωσία και Κίνα καθώς όλες οι υποπεριοχές που αναφέραμε, για διαφορετικούς λόγους αποτελούν πνεύμονες για τις μεγάλες αυτές δυνάμεις. Οι διαδικασίες «πλειστηριασμών» ευνοούν μόνο το διακύβευμα μεσοπρόθεσμα. Η Τουρκία ήθελε να γίνει δύναμη και όχι μεταφορέας βαρών. Τουρκία και η γεωπολιτική.            
 Δεδομένων των πάγιων γεωστρατηγικών επιταγών της Τουρκίας, σε συνδυασμό με την ασίγαστη φιλοδοξία του Ερντογάν, η Τουρκία μπήκε στον «χάρτη» του Halford Mackinder. Η μεγάλη φιλοδοξία του Ερντογάν, συνεπικουρούμενη από τη γεωγραφική θέση της Τουρκίας, ήθελε την «ένωση» του Halford Mackinder με την αντίστοιχη του Nicholas Spykman, που αφορά το Rimland (εσωτερικό γεωγραφικό τόξο – σε ελεύθερη μετάφραση). Αυτή η περιοχή, περιλαμβάνει το 70% των φυσικών πόρων, περιλαμβάνει το μεγαλύτερο πληθυσμιακό κομμάτι μουσουλμανικών πληθυσμών (γι’ αυτό ενδιαφερόταν ο Ερντογάν για τους Ουιγούρους της Κίνας και τους μουσουλμάνους της Ινδονησίας). [1]



Στην τεράστια αυτή περιοχή που ο «Δακτύλιος του Κόλπου» (Gulf Ring) ενώνεται με τον Ινδικό και τον Ειρηνικό Ωκεανό μέσα από το Σουέζ και την Ερυθρά Θάλασσα, και μέσα από τον Εύξεινο Πόντο, τον Καύκασο και την Κασπία, η Τουρκία επιχείρησε να γίνει μια ηγέτιδα δύναμη στον «ακέφαλο» και πολυθρυμματισμένο μουσουλμανικό κόσμο. Αυτό το εγχείρημα, εντός Ελλάδας, πολλοί το είδαν ως «chance of liberties» για την Τουρκία και μεγάλη ευκαιρία να βρεθούν λύσεις στα ελληνοτουρκικά. Η αλήθεια, είναι πολύ διαφορετική. Οτι μια κεμαλική Τουρκία ήταν πολύ πιο ελεγχόμενη (λόγω σχέσεων του στρατιωτικού κατεστημένου με τις ΗΠΑ και το Ισραήλ) από την «ερντογανική» Τουρκία η οποία ανά πάσα στιγμή, μπορεί να επιχειρήσει να στρέψει μουσουλμανικούς πληθυσμούς εναντίον της Δύσης ή εναντίον όποιου κράτους θεωρήσει οτι καταπιέζει μουσουλμάνους. 
Το «Μετά» του «Μετά».             
Δεδομένων όλων των εξελίξεων που λαμβάνουν χώρα στην περιοχή, (κρίση στην Ουκρανία- δείγματα αναζωπύρωσης αυτής αμέσως μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία χωρίς να σχετίζεται με αυτήν- στη Συρία και στο πώς αντιμετωπίζεται το προσφυγικό, η επέλαση του ΙΚ και της τρομοκρατικής του δραστηριότητας στην Ευρώπη) η είσοδος της Τουρκίας σε μια εποχή (και τυπικά πλέον) συνεχούς αστάθειας, αλλάζει μια ολόκληρη περιοχή. Ο Ερντογάν κατάφερε να συνδέσει το πολιτικό του μέλλον με αυτό το λαού του. Η τρίμηνη διάρκεια της κατάστασης «εκτάκτου ανάγκης», εξασφαλίζει στον Ερντογάν μηδενικό πολιτικό κόστος ώστε να προβεί στις όποιες «μεταρρυθμίσεις» (βάσει ορισμένων ανθρώπων που τον θεωρούσαν «μεταρρυθμιστή») χωρίς πρακτικά η Δύση να μπορεί να πράξει κάτι ουσιαστικό. Η χρονική συγκυρία, συμπέφτει με τις αμερικανικές εκλογές (παρά έναν μήνα) και το πάγωμα των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Τουρκίας με την Ε.Ε, (από τη φιλόξενη ιστοσελίδα του Κυρίου Σαββίδη είχαμε αναφέρει πως «βιάζονταν» πολύ και πολλοί για την περιβόητη συμφωνία του Ερντογάν με τη Γερμανία και την Ε.Ε, οι οποίες εξετέθησαν ανεπανόρθωτα) δεν συνιστά απώλεια για τον Ερντογάν, ο οποίος χρησιμοποίησε την Ε.Ε για να κερδίσει στήριξη και χρόνο, όπως έκανε και το 2004-2005. Για τη σταθεροποίησή του, ο Ερντογάν, δε θα είναι απίθανο να «απελευθερώσει» προβοκάτσιες ενορχηστρωμένες από τη δική του ΜΙΤ και να κρατά την Τουρκία όμηρο επερχόμενου χάους, εμφυλιακού. Οι πιέσεις κατά των Κούρδων θα αυξηθούν, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Οι Αλεβίτες δε θα έχουν και εκείνοι τις καλύτερες μέρες. Ωστόσο, η Τουρκία ξαναγίνεται «Ανατολικό Ζήτημα» για τη Δύση, η οποία –δυστυχώς- αντιδρά πάντα μόνο όταν πέσει το ποτήρι και ποτέ προληπτικά. Ο χάρτης της Μέσης Ανατολής, πρόκειται να είναι αρκετά διαφορετικός κατά τα επόμενα έτη και η Ελλάδα, με στοιχειώδη προσοχή και ανάγνωση συμμαχιών μπορεί να αδράξει στήριξη πολύ μεγαλύτερη από αυτήν που περιέγραψε ο Jack Lew κατά τις προηγούμενες μέρες. Η Ρωσία, πιθανόν να προσπαθήσει να στηρίξει έστω και ήπια τον Ερντογάν (καθόλου παράδοξο) καθώς γνωρίζει πως μια «κεμαλική Τουρκία» θα είναι στα μάτια της μια πλήρως νατοϊκή Τουρκία. Η Ρωσία, δεν ενδιαφέρεται να γίνει «φιλο-τουρκική». Η Ρωσία ενδιαφέρεται να χαλάσει τον συντονισμό του ΝΑΤΟ και το πετυχαίνει επαρκώς εδώ και αρκετό καιρό. Η Μόσχα, αν ικανοποιηθεί στο ζήτημα της Ουκρανίας και σε ρόλο την επαύριον της Συρίας, δε θα επιμείνει σε κάποια στήριξη προς την Τουρκία. Αυτό σημαίνει, πως ο δυτικός κόσμος, θα συσπειρωθεί περαιτέρω. Αυτό ήταν και το τελικό, ολέθριο σφάλμα του Ερντογάν, ανεξάρτητα αν ήταν το πραξικόπημα «δικής του έμπνευσης», «ελεγχόμενο», «γκιουλενικό» ή οτιδήποτε άλλο. Συσπείρωσε τον δυτικό κόσμο εναντίον του και έτσι η Τουρκία, δεν θα μπορεί να αδράξει –όπως παραδοσιακά έκανε- οφέλη από την πολυδιασπασμένη Δύση. Οι κίνδυνοι πλέον, είναι διαφορετικοί και για την Ελλάδα, σε καμία περίπτωση δεν εξαλείφονται. Αρκεί να τους διαγνώσουμε καθώς ο Ερντογάν δικαιώνει τον Bernard Lewis ο οποίος το 2011, λίγο-πολύ προέβλεψε πως η Τουρκία βαδίζει το δρόμο που βάδιζε παλαιότερα το Ιράν[2]. Γνωρίζοντας πλέον την αδίστακτη ιδιοσυγκρασία του «φιλελεύθερου» Ερντογάν, μπορούμε με ασφάλεια να μην απορρίψουμε το να τείνει χείρα φιλίας στο ΙΚ, μιας και είναι ο μόνος πιθανός σύμμαχος που του απέμεινε. 

[1]*πηγή: http://www.exploringgeopolitics.org/publication_boon_von_ochssee_timothy_mackinder_and_spykman_and_the_new_world_energy_order/ [2] Βλ. Bernard Lewis, Tyrannies are Doomed, δημοσιευμένο στον διαδικτυακό τόπο, http://www.wsj.com/articles/SB10001424052748703712504576234601480205330 

Πηγή: Το τουρκικό πραξικόπημα με φόντο την ευρύτερη περιοχή: Το ολέθριο σφάλμα Ερντογάν http://mignatiou.com/2016/07/to-tourkiko-praxikopima-me-fonto-tin-evriteri-periochi-to-olethrio-sfalma-erntogan/

Δημοσιεύτηκε στο mignatiou.com