Η διάσταση του μεταναστευτικού –προσφυγικού προβλήματος μέσα από τη βιωματική εμπειρία μιας κατοίκου της Σάμου

Της Ελένης Γούλα* 

Στο γραφικό και, μέχρι πρόσφατα, φιλήσυχο Βαθύ μετακόμισα λόγω δουλειάς το καλοκαίρι του 2015, όταν το νησί αντιμετώπιζε το μεγάλο κύμα προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών. Σύμφωνα με στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας το 2015 είχαμε 846,930 αφίξεις, που σε σχέση με το 2014 αντιστοιχούν σε μια αύξηση 2362%, ενώ το πρώτο τρίμηνο του 2016 έφτασαν στις 145,127 (αφίξεις). Καθημερινά περνούσαν χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες. Έφταναν παράνομα με βάρκες που συνήθως σκίζονταν κοντά σε απόκρημνες ή βραχώδεις ακτές, ώστε να διασωθούν ως ναυαγοί. Το λιμενικό, σε συνεργασία με την αστυνομία και την πυροσβεστική, κατέβαλαν υπεράνθρωπες προσπάθειες, αφενός  για τη διάσωσή τους, κι αφετέρου για τον εντοπισμό των διακινητών. Κάποιοι χάθηκαν στις δύσβατες, απόκρημνες πλαγιές,/ αλλά αρκετοί ήταν  αυτοί που διασώθηκαν. Οι παραλίες είχαν γεμίσει σωσίβια. Καθημερινά έβλεπα ουρές ανθρώπων, διαφόρων εθνικοτήτων  να κατευθύνονται προς το Βαθύ. Στο λιμεναρχείο τεράστιες ουρές περίμεναν καθημερινά να καταγραφούν κι ενίοτε υπήρχαν μικροεντάσεις για την καθυστέρηση της διαδικασίας˖  μια διαδικασία άθλος για τις λιμενικές αρχές δεδομένου του περιορισμένου διαθέσιμου προσωπικού της. Εκείνο το διάστημα ήταν σχεδόν ανύπαρκτες οι υποδομές για την ταυτοποίηση, την στέγαση, την υγιειονομική περίθαλψη, την ασφάλεια. Η τελευταία ασκούνταν από ελάχιστα άτομα της ΕΛΑΣ που αρκετά συχνά έπρεπε ν’ αντιμετωπίσουν τις απρόβλεπτες αντιδράσεις ενός όχλου διακινδυνεύοντας τη σωματική τους ακεραιότητα.

Όσοι είχαν χρήματα έμεναν σε ξενοδοχεία. Οι περισσότεροι ήταν στοιβαγμένοι στο λιμάνι του Καρλοβάσου και του Βαθιού, όπου   ο Δήμος είχε τοποθετήσει  κοντέινερ και σκηνές, που όμως δεν αρκούσαν για όλους. Από το φθινόπωρο του 2015 λειτούργησε και το hotspot, χωρητικότητας 850 ατόμων, ως ανοιχτή δομή  προσωρινής φιλοξενίας. Ένα πρώην πεδίο βολής που βρίσκεται σ’ απόσταση περίπου 2 χλμ. από το Βαθύ.  Μια λύση, που παρά τις αντιδράσεις του δημοτικού συμβουλίου για την καταλληλότητα του χώρου,  επιβλήθηκε από το υπουργείο Εσωτερικών /και το Υπ. Άμυνας  ανέλαβε  την διαμόρφωσή του. Κείνο το διάστημα πολλοί κάτοικοι, οργανωμένοι σε εθελοντικές ομάδες,  βοηθούσαν πρόθυμα  και αυθόρμητα, προσφέροντας ρούχα και τρόφιμα. Υπήρξαν βέβαια κι εκείνοι, που ως καλοί μαυραγορίτες κερδοσκόπησαν εις βάρος τους (υπέρογκες χρεώσεις ταξί, 5 ευρώ για φόρτιση κινητού, 10 ευρώ για ντουζ). Την ίδια περίοδο άρχισε να γεμίζει το νησί με «εθελοντές αλληλέγγυους»  από διάφορες ΜΚΟ, κάποιες εκ των οποίων απέκτησαν και γραφεία.

 Παρά τους μεγάλους αριθμούς των αφίξεων δεν σημειώνονταν επεισόδια, ούτε υπήρχε φόβος, γιατί  η κατάσταση εκτονωνόταν/ καθώς σε μερικές μέρες οι νεοεισερχόμενοι έφευγαν από το νησί. Μετακινούνταν χιλιάδες καθημερινώς. Τα πλοία προς τον Πειραιά, που τότε, σ’ αντίθεση με τώρα, ήταν  τακτικότατα, ήταν πάντα γεμάτα. Τους παραχωρούσαν ειδικούς χώρους  στο εσωτερικό του πλοίου, διαφορετικούς από αυτούς που προορίζονταν για τους Έλληνες ταξιδιώτες.  

Η κατάσταση αλλάζει ριζικά από το 2016 και κυρίως μετά την κοινή διακοίνωση (συμφωνία) ΕΕ-Τουρκίας , η οποία προβλέπει να σταματήσουν ή έστω να περιοριστούν αισθητά οι ροές και να επιστραφούν στην Τουρκία οι παράτυποι μετανάστες που φτάνουν από τις 20 Μαρτίου και μετά. Για το λόγο αυτό εμφανίστηκαν ως εγγυήσεις τα πλοία του ΝΑΤΟ, οι αστυνομικοί της Frontex, και Τούρκοι αξιωματούχοι σε 5 ελληνικά νησιά. Την περίοδο εκείνη στο κέντρο υπήρχαν περίπου 250 -300 άτομα κι η κατάσταση φαινόταν πως είχε ηρεμήσει, καθώς υπήρχαν και οι φαινομενικές εγγυήσεις. Ωστόσο το ΝΑΤΟ δεν κατάφερε να αποτρέψει τον πνιγμό 5 ατόμων τις μέρες  εκείνες!.

Οι εισροές  συνεχίστηκαν, αν και αισθητά  μειωμένες και πιο αραιές, καθ’ όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού  ως τον Σεπτέμβρη.  Όμως, όσοι έφταναν τώρα, είτε πρόσφυγες, είτε μετανάστες παρέμεναν αναγκαστικά εγκλωβισμένοι εδώ./ Συγκεντρώνονταν χωρίς κανέναν διαχωρισμό, σε άθλιες συνθήκες  στο υπάρχον hotspot, που μέσα σε 8 μήνες έφτασε να φιλοξενεί περίπου 2000 άτομα επιπλέον απ’ όσους είχε σχεδιαστεί να υποδεχτεί, δίπλα σε μια πόλη των 7.000 κατοίκων/.  Διαχωρίστηκαν μόνο τα ασυνόδευτα παιδιά, που τώρα είναι περίπου 200. Τα περισσότερα από αυτά έχουν οικογένειες πίσω στην χώρα τους που πλήρωσαν αδρά τα δίκτυα, για να  φτάσει το παιδί τους σε μια χώρα της Ευρώπης και μετά να τραβήξει και την υπόλοιπη οικογένεια. Αρκετά όμως είναι θύματα απαγωγής από διάφορα δίκτυα ή οργανώσεις στις χώρες τους, ή στην Τουρκία, και η τύχη τους είναι αβέβαιη. Πιθανώς είναι αυτά τα παιδιά, για τα οποία οι υποτιθέμενοι γονείς τους είναι αδιάφοροι όταν χάνονται κι όταν οι πυροσβέστες τα βρίσκουν και τα επιστρέφουν, ή τα βρίσκουν στοιβαγμένα κάτω από τους μπόγους  αποσκευών.

Οι κύριοι διαχειριστές του προβλήματος είναι οι διάφορες ΜΚΟ, που είναι γνωστό τοις πάσι ότι κάνουν κουμάντο παντού στο νησί. Δεν είναι υποχρεωμένες να δηλώσουν τη δράση τους σε κανέναν επίσημο κρατικό φορέα. Επισήμως, από την ΕΕ έχουν χρηματοδοτηθεί με 80 εκ. ευρώ, όταν στους δήμους που υφίστανται το πρόβλημα έχουν δοθεί μόνο 5 εκ. Αρκετές χρηματοδοτούνται κι από άλλες ιδιωτικές κι αδιαφανείς πηγές. Με τον μανδύα μιας αλληλεγγύης αδρά χρηματοδοτούμενης και κατευθυνόμενης, προσπαθούν  να  βοηθήσουν και να κατατοπίσουν τους μετανάστες-πρόσφυγες. Η δράση τους βλέπουμε να επεκτείνεται σε όλους τους τομείς: τους κατατοπίζουν για τις ελληνικές υπηρεσίες, προσφέρουν φαγητό, ρουχισμό, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, νομική βοήθεια, ενοικιάζουν διαμερίσματα για τη στέγασή τους. Σε αυτόν τον τομέα, της ενοικίασης δωματίων, δραστηριοποιείται πρόσφατα και η Ύπατη Αρμοστεία συναντώντας όμως την αντίσταση του συλλόγου ξενοδόχων. Για τις ΜΚΟ φημολογείται ακόμη και παροχή σεξουαλικών υπηρεσιών. /Αρκετές φορές η προάσπιση των δικαιωμάτων των μεταναστών –προσφύγων γίνεται προκλητικά  προσβάλλοντας το κοινό αίσθημα των ντόπιων[1].

Το καλοκαίρι έγιναν σοβαρές προσπάθειες να βελτιωθούν και να στελεχωθούν οι υποδομές στο hotspot, δίπλα στο οποίο ετοιμαζόταν και μια ακόμη προέκταση. Στελεχώθηκαν και επανδρώθηκαν αρκετές υπηρεσίες:  για το άσυλο, τη φύλαξη, την υγειονομική περίθαλψη.  Προσλήφθηκαν με προγράμματα του ΕΣΠΑ και ΟΑΕΔ αρκετές ειδικότητες (νοσηλευτές, ψυχολόγοι, κοινωνιολόγοι, security, διοικητικοί) πάντοτε με συμβάσεις και με τον βασικό μισθό-επίδομα, με τον οποίο συντηρούνται οριακά. Υπάρχουν κι άλλες ειδικότητες, όπως οι διερμηνείς, ή όσοι ασχολούνται με θέματα ασύλου, που προσλαμβάνονται απευθείας από τις ΜΚΟ με πολύ καλύτερες απολαβές. Αρκετοί που ήταν καταδικασμένοι στην ανεργία βρίσκουν δουλειά αποβλέποντας  στο ότι η απασχόλησή τους έχει διάρκεια, μέλλον./ Η οργάνωση του στρατοπέδου φαίνεται να είναι ιδιαίτερα αυστηρή υπό τον έλεγχο των ΜΚΟ, αν ισχύει ότι οι διερμηνείς δεν επιτρέπεται να έχουν επαφές με προσωπικό άλλων τομέων,  που απευθύνονται σε αυτούς, αν χρειαστεί, με τον αριθμό που φέρουν, κι ότι τα συμβόλαια των εργαζομένων στο camp προβλέπουν άκρα εχεμύθια απαγορεύοντας τη διαρροή πληροφοριών για το περιβάλλον εργασίας.

Ιδιωτικές εταιρείες έχουν την ευθύνη για την καθαριότητα και την σίτιση, (που αρχικά ανήκε στον στρατό), για την ποιότητα της οποίας όμως ακούγονται διαμαρτυρίες./Ο Δήμος πληρώνει το νερό, την ηλεκτροδότηση του κέντρου και συνεισφέρει  ανθρωπιστικά σε είδη ρουχισμού, διατηρώντας μια αποθήκη κοντά στο κέντρο./ Η ασφάλεια του κέντρου είναι υπ’ ευθύνη της αστυνομίας,  οι δυνάμεις της οποίας σταδιακά ενισχύθηκαν: προσλήφθηκαν αστυνομικοί ειδικά για το hotspot /κι ήρθαν και δύο διμοιρίες ΜΑΤ, εκ των οποίων η μία φυλάσσει την είσοδο του κέντρου κι ή άλλη δραστηριοποιείται στο λιμάνι προκειμένου ν΄ αποτρέψει λαθραίες επιβιβάσεις ή και επεισόδια. Εντάσεις και μικροεπεισόδια στο  camp μεταξύ μεταναστών διαφορετικών εθνικοτήτων ή θρησκειών είναι αρκετά συχνά κι η κατάσταση μπορεί να γίνει εξαιρετικά επικίνδυνη αν το ετερόκλιτο πλήθος μετατραπεί σε εξαγριωμένο όχλο.

Η ένταση πυροδοτείται από ποικίλους παράγοντες :

Α) ο κυριότερος είναι ότι είναι εγκλωβισμένοι σ’ ένα ακριτικό νησί μας χώρας που δεν ήταν αρχική επιλογή τους κι ότι καθυστερούν οι διαδικασίες ταυτοποίησης και παροχής ασύλου. Οι σχετικές υπηρεσίες, παρά τις προσπάθειες που έγιναν, παραμένουν ακόμη υποστελεχωμένες, καθώς η ΕΕ δεν απέστειλε το ειδικευμένο προσωπικό που είχε υποσχεθεί και προβλεπόταν από τη συμφωνία. Μάλιστα το τελευταίο διάστημα ακούγεται ότι κάποιες χώρες, όπως το Βέλγιο, απομακρύνουν το προσωπικό που είχαν στείλει γιατί είναι εκτεθειμένο σε συνθήκες που δεν θεωρούνται πλέον ασφαλείς.

Β) Οι άθλιες συνθήκες διαβίωσης. Τα κοντέινερ δεν αρκούν για όλους και οι περισσότεροι διαμένουν σε καλοκαιρινές σκηνές, συνωστισμένοι ο ένας πάνω στον άλλον. Από τον Σεπτέμβρη οι ροές άρχισαν πάλι ν΄ αυξάνουν  αισθητά, φτάνοντας καθημερινά στο νησί 70-100 άτομα. Αισθητά λιγότεροι συγκριτικά με τα νούμερα του 2015, αλλά και πάλι οι αριθμοί είναι ανησυχητικοί.

Γ) Ο αναγκαστικός συγχρωτισμός ενός πλήθους ετερογενούς και ετερόκλιτου. Άλλοι προέρχονται από εμπόλεμες περιοχές και δικαιούνται άσυλο και διεθνούς προστασίας, ενώ άλλοι είναι οικονομικοί μετανάστες που δηλώνουν ψεύτικα στοιχεία. Εντύπωση προκαλεί ότι οι περισσότεροι είναι γεννημένοι την ίδια χρονιά, ακόμα και μέρα!! Η ετερογένεια, εθνική, φυλετική, πολιτισμική και κυρίως θρησκευτική, συνδυαζόμενη με   τον φανατισμό ορισμένων από αυτούς συνθέτουν ένα επικίνδυνο κράμα./ Από τον Σεπτέμβρη και μετά φτάνουν περισσότεροι παράτυποι μετανάστες από ότι πρόσφυγες,  προερχόμενοι από διάφορες χώρες της  Αφρικής, (Μαρόκο, Τυνησία, Αλγερία, ακόμα και Τζαμάικα). Λέγεται πως οι βορειοαφρικανοί, όπως κι οι Αφγανοί, είναι που συνήθως προκαλούν τα περισσότερα προβλήματα./ Όπως δήλωνε σε συνέντευξή του ένας εργαζόμενος στο hotspot η συναναστροφή μαζί τους προκαλεί όχι απλώς φόβο, αλλά τρόμο, γιατί είναι εντελώς απρόβλεπτοι. Σε μια πρόσφατη συμπλοκή μεταξύ αλλοδαπών αυτοί χρησιμοποίησαν μαχαίρια και όπλα taiser, που προκαλούν ηλεκτρική εκκένωση, κι είναι άξιο απορίας πως τα προμηθεύτηκαν. Πληροφορίες αναφέρουν ότι δεν ελέγχονται επαρκώς ούτε οι μετανάστες, με εξονυχιστικούς σωματικούς ελέγχους,   ούτε η πρόσβαση  στο υφιστάμενο κέντρο, παρά την παρουσία ΜΑΤ.

Δ) Δρουν πολλοί άλλοι παράγοντες που προσπαθούν, ο καθένας για τον δικό του λογαριασμό και συμφέρον, να τους επηρεάσουν, να τους κατευθύνουν, να τους χειραγωγήσουν, εκμεταλλευόμενοι  την αγανάκτησή  τους με ψεύτικες υποσχέσεις: μυστικές υπηρεσίες, πράκτορες, θρησκευτικές και παραθρησκευτικές οργανώσεις, που από κανέναν δεν ελέγχονται.

Η αγανάκτηση και η οργή βρίσκει συχνά έκφραση στη βία και στην παραβατικότητα. Κατά διαστήματα πραγματοποιούν πορείες στο Βαθύ/ με κύριο σύνθημα «freedom”. Στις αρχές καλοκαιριού, κατά τη διάρκεια του συνεδρίου της ΚΕΔΕ το κέντρο πήρε φωτιά κι υπήρξαν 30 τραυματίες. Τον Οκτώβρη, με τις πρώτες βροχές, βγήκαν στον κεντρικό  δρόμο και πετούσαν πέτρες στα διερχόμενα αυτοκίνητα κι έκαψαν τους κάδους των σκουπιδιών. Ακούμε για παρενοχλήσεις γυναικών, ακόμα και απόπειρες βιασμού, σε κεντρικά σημεία της πόλης. Ακούμε για διάφορα περιστατικά μικροκλοπών σε διάφορα καταστήματα (εμπορικά, καφέ, κάβες, περίπτερα). Στην κεντρική πλατεία του Βαθιού βραδινές ώρες, τους τελευταίους μήνες νιώθεις  έναν διαφορετικό αέρα που σε κάνει να κουμπώνεσαι και να μπαίνεις σε θέση άμυνας, σα να μη βρίσκεσαι στο κέντρο μιας ελληνικής πόλης. Αποφεύγεις σκοτεινούς δρόμους. Τον Δημοτικό κήπο δεν τολμάς να τον διασχίσεις  βραδινές ώρες  γιατί τον λυμαίνονται ομάδες μεθυσμένων. Πρόσφατα δυο μεθυσμένοι μετανάστες επιτέθηκαν σε ένα 15χρονο παιδί που περπατούσε κοντά στον κήπο, τον χτύπησαν στο κεφάλι με σπασμένο μπουκάλι και τον κλώτσησαν προκαλώντας του σοβαρά τραύματα. Οι μετανάστες ισχυρίστηκαν ότι το έκαναν αυτό γιατί νωρίτερα είχαν απειληθεί από ντόπιους που είχαν κουκούλες και ρόπαλα κι ήταν πάνω σε μοτοσυκλέτα./ Μετά το περιστατικό πραγματοποιήθηκαν ταραχές και στο κέντρο φιλοξενίας.  Στο hotspot ακούστηκε ότι κατά τη διάρκεια κάποιων ταραχών κλείδωσαν μέσα σε κοντέινερ νοσηλευτές και γιατρούς. Ακούγονται διάφορα  περιστατικά  που όμως δεν καταγγέλλονται στην αστυνομία, είτε  από φόβο, είτε εξαιτίας του οικονομικού κόστους της μήνυσης, είτε  γιατί πιστεύουν ότι δεν θα γίνει τίποτα.

Έχουν όμως σημειωθεί κι άλλα περιστατικά που προσβάλλουν το θρησκευτικό κι πατριωτικό αίσθημα των κατοίκων: όταν  μετανάστες περιχύνουν με καφέ διερχόμενο ιερέα, όταν κάποιος βρίσκει διασκορπισμένα τα οστά του πατέρα του που προόριζε για ανακομιδή, όταν πραγματοποιούνται πορείες με σημαίες της συριακής αντιπολίτευσης, όταν οι κεντρικοί δρόμοι έχουν μετατραπεί σε δημόσια ουρητήρια, όταν εγείρονται αιτήματα για ανέγερση τζαμιού. Για τον ντόπιο πληθυσμό τέτοιες ενέργειες υποδηλώνουν   ότι  οι νεοεισερχόμενοι, ή κάποιοι από αυτούς, δεν έχουν έρθει ως ικέτες, αλά ως έποικοι και εισβολείς  με σαφή πρόθεση να προκαλέσουν εντάσεις κι αναταραχές.

Εξαιτίας όλων αυτών των περιστατικών οι περιπολίες της αστυνομίας στην πόλη, και κυρίως σε κεντρικά σημεία, έχουν αυξηθεί το τελευταίο διάστημα./ Επίσης, ο Δήμαρχος Σάμου στις 11 Οκτώβρη συναντήθηκε με κυβερνητικούς αξιωματούχους στο Μέγαρο Μαξίμου και συμφώνησε –χωρίς την έγκριση του Δημοτικού Συμβουλίου- τη δημιουργία, εντός της υπάρχουσας δομής,  κλειστού κέντρου κράτησης (φυλακής) για τους παραβατικούς. Στην απόφαση αυτή αντιδρούν οι πολίτες,  που κατηγορηματικά δηλώνουν ότι δεν θέλουν άλλο hotspot, κρατικό ή ιδιωτικό, ανοιχτό ή κλειστό .

Η αγανάκτηση του ντόπιου πληθυσμού έχει ενταθεί, καθώς καλείται να διαχειριστεί τη βίαιη και  απότομη μετακίνηση ενός μεγάλου ετερόκλιτου πληθυσμιακού ρεύματος, χωρίς να έχει στήριξη από πουθενά˖ καλείται να διαχειριστεί ένα πρόβλημα που ξεπερνά τα όρια της ανθρωπιστικής διάθεσης. Ωστόσο, με μήλο της έριδος το μεταναστευτικό επιχειρείται να καλλιεργηθεί στην κοινωνία ένα διχαστικό κλίμα που διαιρεί τους κατοίκους σε «αλληλέγγυους ανθρωπιστές»/ και «ξενοφοβικούς ρατσιστές», όταν η ουσία του προβλήματος απέχει πολύ των διαχωρισμών αυτών.

Τα προβλήματα που απορρέουν από το μεταναστευτικό προστίθενται στην  κατάρρευση της τουριστικής κίνησης του νησιού που άγγιξε το 40%˖ στον ωμό εκβιασμό των διεθνών τουριστικών πρακτόρων που θέτουν θέμα επιλογής μεταναστών ή δυτικοευρωπαίων τουριστών˖ στον οικονομικό στραγγαλισμό της τοπικής κοινωνίας από τα αποτελέσματα των μνημονιακών πολιτικών: φοροεπιδρομές, αύξηση του ΦΠΑ,  ανεργία, μετανάστευση των νέων˖ στην αποσάθρωση των κοινωνικών δομών, /όπως το υποστελεχωμένο νοσοκομείο που δυσκολεύεται να καλύψει ακόμη και τις ανάγκες της τοπικής κοινότητας˖ στην ταπείνωση του εθνικού αισθήματος από τη δράση της Frontex και την παρουσία Τούρκων αξιωματικών. Όλα αυτά συσσωρεύονται κι οξύνουν  την αγανάκτηση της τοπικής κοινωνίας  που διαμαρτύρεται έντονα.Ωστωωωνν οργάνωση

Ήδη από την Άνοιξη, μια ομάδα πολιτών διαμαρτυρήθηκε προς το Δημοτικό συμβούλιο εκφράζοντας τις ανησυχίες της για την κοινωνική και εθνική ασφάλεια εξαιτίας της παρουσίας των Τούρκων αξιωματικών στο νησί και των συνθηκών που επικρατούσαν στο κέντρο φιλοξενίας. Το Δημοτικό Συμβούλιο απάντησε ότι δεν ήταν αρμόδιο επί των θεμάτων αυτών κι ότι σχετικά με το hotpsot περιορίζεται στην εκπλήρωση του ανθρωπιστικού του έργου.

Η κατάρρευση της τουριστικής κίνησης εξαιτίας του μεταναστευτικού συσπείρωσε, τον Ιούνιο, συλλογικότητες του νησιού[2] που πραγματοποίησαν μια ακομμάτιστη συγκέντρωση - ανοιχτή συζήτηση για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Εκεί παρευρέθηκε και ο Δήμαρχος εκφράζοντας την υποστήριξή του. Μετά από συγκέντρωση υπογραφών κατατέθηκαν τα αιτήματα και στα αρμόδια υπουργεία. Στα πλαίσια αυτών των κινητοποιήσεων έγιναν και συμβολικές καταλήψεις της ΔΟΥ και του ΙΚΑ Σάμου.

Μια ακομμάτιστη κίνηση πολιτών, με το όνομα Σάμος –Sos, διοργάνωσε στις 31 Οκτωβρίου στο Βαθύ ανοιχτή συγκέντρωση διαμαρτυρίας για το μεταναστευτικό, την τουριστική υποβάθμιση κι άλλα ζητήματα της τοπικής αυτοδιοίκησης, κι είχε σημαντική απήχηση στον κόσμο. Ωστόσο, η  κίνηση αυτή προκάλεσε την «αντιφασιστική» αντίδραση άλλων ομάδων με τον σχηματισμό αντισυγκέντρωσης την ίδια ημέρα, στον ίδιο τόπο. Οι συγκεντρώσεις αυτές, που διαχωρίζονταν από την παρουσία των ΜΑΤ, κι οι μικροεντάσεις που ακολούθησαν έκαναν εμφανές το υποβόσκον  διχαστικό κλίμα που καλλιεργείται στην τοπική κοινωνία./ Το ψήφισμα της  Σάμος Σος, που κατατέθηκε στο Δημοτικό Συμβούλιο[3], προκάλεσε επίσης την αντιπαράθεση και την κριτική του ΚΚΕ, αλλά και την κινητοποίηση (επιτέλους) του δημοτικού Συμβουλίου, το οποίο πραγματοποίησε  πανσαμιακή συγκέντρωση για το μεταναστευτικό  στις 21 Νοεμβρίου στην κεντρική πλατεία στο Βαθύ[4].

Η Δημοτική Αρχή αναζητά την επίλυση του προβλήματος στα πλαίσια της ΕΕ, ζητώντας επαναδιαπραγμάτευση της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας και φύλαξη των ευρωπαϊκών συνόρων, ενώ έχει συναινέσει στη δημιουργία κλειστού κέντρου για τους παραβατικούς. Αντιθέτως, η κίνηση των πολιτών Σάμος Σος ζητά την ακύρωση της προαναγγελθείσας φυλακής, την ακύρωση πρακτικών που ενθαρρύνουν την μόνιμη εγκατάσταση, και πρωτίστως τη διασφάλιση της εθνικής κυριαρχίας, όπως αυτή ορίζεται από το Σύνταγμα. Παρά τις διαφορές, συμφωνούν όμως σε κάποια σημεία, όπως, τον άμεσο έλεγχο των ΜΚΟ από κρατικούς φορείς˖ την  στελέχωση των αρμόδιων υπηρεσιών (αστυνομίας, λιμενικού, νοσοκομείου, κέντρων υγείας, υπηρεσιών ασύλου  και λοιπών), προκειμένου να διασφαλιστεί η  ασφάλεια και η υγιεινή τόσο στο τοπικό κοινωνικό σύνολο, όσο και στα  hotspot˖ την  επιτάχυνση των διαδικασιών καταγραφής και διεκπεραίωσης των αιτημάτων ασύλου˖ την άμεση αποσυμφόρηση του νησιού. .

Στο αίτημα της άμεσης μετακίνησης των μεταναστών από το νησί, που θέτουν  η Σάμος-Σος και η Δημοτική Αρχή, συμφωνεί και η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου. Η απάντηση της κυβέρνησης, όμως, σε αυτό το αίτημα είναι κάθετα αρνητική:  δεν μπορούν να φύγουν από το νησί οι πρόσφυγες & μετανάστες, γιατί θα παραβιαστεί η συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας και τότε ο Ερντογάν μπορεί ν’ ανοίξει την στρόφιγγα και να πραγματοποιήσει την απειλή του για αποστολή 3 εκατομμυρίων. Έχει μάλιστα εξαγγελθεί[5]  ότι δεν υπάρχουν κονδύλια για την υγειονομική κάλυψη των μεταναστών στα 5 νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, αλλά θα δοθεί άφθονο χρήμα για βελτίωση και επέκταση των hotspot και για δημιουργία νέων. Προτείνεται εθελοντική υπηρεσία γιατρών στα hotspot και κάλυψη φαρμάκων και υλικού από τα ήδη ελλειμματικά νοσοκομεία. Η κυβέρνηση παρά τις τοπικές αντιδράσεις πιέζει κι επιβάλλει τη δημιουργία κλειστού κέντρου κράτησης στο νησί. Είναι σαφές λοιπόν ότι έχει επιλέξει την μετωπική σύγκρουση με την τοπική κοινωνία, την οποία κατηγορεί ως φασιστική.

Η κατάσταση στη Σάμο, όπως και στ’ άλλα νησιά του βορειονατολικού Αιγαίου όπου υπάρχουν hotpsot, παραμένει εξαιρετικά ρευστή, έκρυθμη κι ιδιαίτερα  κρίσιμη, για την κοινωνική κι εθνική ασφάλεια όλων μας.  Η κυβέρνηση ομολογεί ότι υποτασσόμενη στις επιταγές της ΕΕ είναι ανοχύρωτη στους εκβιασμούς της Τουρκίας. Η Τουρκία δεν διστάζει να χρησιμοποιήσει τους ομήρους των δουλεμπορικών δικτύων ως όπλο της αναθεωρητικής, επεκτατικής πολιτικής της.  . Ο σκληρός πυρήνας της ΕΕ προσπαθεί να προασπίσει τα συμφέροντά της και να απωθήσει την απειλή των συνεχώς αυξανόμενων ροών, εγκλωβίζοντάς τους στην παραμεθόριο ζώνη, σ’ ένα νέου τύπου Elis island .

Σ’ αυτό το πλαίσιο το  Βαθύ μπορεί πλέον να καυχηθεί ότι απέκτησε τον αέρα μιας πολυπολιτισμικής πρωτεύουσας! Μιας πόλης, όπου καταστρατηγούνται τα ανθρώπινα δικαιώματα, τόσο για τους μετανάστες –πρόσφυγες όσο και για τον ντόπιο πληθυσμό. Κι η τοπική κοινωνία συνηθίζει  σιγά- σιγά τις παραγκουπόλεις, κι ότι κάποιοι άνθρωποι προορίζονται για εκεί. Συνηθίζει την πληθυσμιακή και πολιτισμική της αλλοίωση. Συνηθίζει  την μαντίλα, το σύμβολο της ανυπαρξίας της γυναίκας, της απόλυτης υποταγής της. Συνηθίζει την υποκατάσταση του κράτους από ιδιωτικές οργανώσεις. Συνηθίζει τη  παρουσία των  ΜΑΤ στους δρόμους της πόλης. Συνηθίζει –και κάποιοι αποζητούν ως απαραίτητη – την παρουσία της Frontex (και σύντομα και του ευρωστρατού), που όμως δεν έχει αποδειχτεί τελικά τόσο αποτελεσματική στο έργο της, ενώ απ’ την άλλη, από υπερβάλλοντα ζήλο επιχειρεί ακόμη και ελέγχους σε διερχόμενα αυτοκίνητα Ελλήνων Πολιτών.

Αν η εξαθλίωση και οι ροές συνεχιστούν στον ίδιο βαθμό φαίνεται νομοτελειακά αναπόφευκτη η σύγκρουση των εγκλωβισμένων μεταναστών και των ντόπιων κατοίκων, καθώς και η παρέμβαση των υπερεθνικών δυνάμεων για την αποκατάσταση της τάξης.

---

[1] Αναφέρεται ότι δίνουν εντολές στους νοσηλευτές στο hotspot να μην φορούν γάντια κατά την εξέταση ασθενών, υπερασπίζονται μεθυσμένους μετανάστες που χουν προκαλέσει ζημιές στο νοσοκομείο, απαιτούν προτεραιότητα των μεταναστών σε κάθε είδους ιατρική εξέταση. Πρόσφατα μια ακόμη ΜΚΟ, το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες, καταγγέλλει την Αστυνομία της Σάμου για τις απάνθρωπες συνθήκες κράτησης ενός αλλοδαπού –ο οποίος συνελήφθη για συμμετοχή σε ταραχές στο κέντρο-, του οποίου την κράτηση θεωρεί παράνομη καθώς έχει υποβάλει αίτημα ασύλου. Η υπόθεση έχει παραπεμφθεί στον εισαγγελέα

[2] Επιμελητήριο Σάμου, Εμπορικός Σύλλογος Σάμου, ΕΤΕΜ, Σύλλογος Εστίασης και ψυχαγωγίας Σάμου, Σύλλογος εν. δωματίων Μαραθοκάμπου, Ένωση Ξενοδόχων Σάμου, Σύνδέσμος ναυτιλιακών τουριστικών πρακτόρων Σάμου, Σύλλογος ενοικ. Δωματίων Σάμου, Δικηγορικός Σύλλογος Σάμου. Στις 22/6/2016  απαιτούσαν :α) την άμεση μεταφορά όλων των μεταναστών –προσφύγων σε δομές της Ηπ. Ελλάδας, β) τον διαχωρισμό  μεταναστών & προσφύγων και του hotspot σε κλειστό και ανοιχτό κέντρο αντίστοιχα, γ) να σταματήσουν οι αυθαίρετες ενέργειες ΜΚΟ για ιδιωτικά καταφύγια (ιδιωτικά hotspot). Να μην γίνει κανένα νέο hotspot στο νησί, ούτε ιδιωτικό camp, δ) να ελέγχουν όλες οι ΜΚΟ και να απομακρυνθούν από το νησί όσες δημιουργούν προβλήματα στην τοπική κοινωνία & οικονομία, ε) η κυβέρνηση να προχωρήσει στη λήψη μέτρων που θα ανακουφίσουν την τοπική οικονομία (φορολογικές και ασφαλιστικές ελαφρύνσεις, ευνοϊκή διευθέτηση των ληξιπρόθεσμων οφειλών των επαγγελματιών & εμπόρων προς Δημόσιο & Τράπεζες), ιδιαίτερη τουριστική προβολή της Σάμου και επιδότηση των συγκοινωνιών

[3] Η Σάμος Σος σαφέστατα ζητά την άμεση ακύρωση της προαναγγελθείσας φυλακής, για τη δημιουργία της οποίας έχει συναινέσει ο Δήμαρχος˖ την ακύρωση κάθε ενέργειας και πρακτικής που ενθαρρύνει την μόνιμη εγκατάσταση πληθυσμών εν δυνάμει αντικείμενο πολιτικής εκμετάλλευσης από τρίτες χώρες, την προσωρινή παραμονή μεταναστών και προσφύγων που δεν θα υπερβαίνει τις 72 ώρες, την ολοκλήρωση των αιτημάτων ασύλου στην ενδοχώρα, την εφαρμογή της αρχής της αναλογικότητας στον επιμερισμό των βαρών του προσφυγικού –μεταναστευτικού για το νησί, τον περιορισμό της Frontex στα καθήκοντά της, και πρωτίστως ζητά τη διασφάλιση της εθνικής κυριαρχίας όπως αυτή ορίζεται από το Σύνταγμα (αρ. 28, παρ.3)

[4]Ο Δήμος Σάμου στο ψήφισμα του επιπλέον καταγγέλλει την αδυναμία της κυβέρνησης να υλοποιήσει τις υποσχέσεις της για άμεση μετακίνηση των μεταναστών, όπως δεσμεύτηκε στη σύσκεψη της 11^ης  Οκτωβρίου. Παρά το ότι η Δημοτική αρχή, φαίνεται να επιδιώκει την επίλυση του μεταναστευτικού στα πλαίσια της ΕΕ, καταγγέλλει τη στάση των Ευρωπαϊκών θεσμών και των Ευρωπαϊκών κυβερνήσεων που αντιμετωπίζουν την Ελλάδα ως χώρα παρία μόνιμης εγκατάστασης μεταναστών. Παρότι όμως αποδέχεται τις πολιτικές της ΕΕ ζητά επίσης την εφαρμογή άμεσων μέτρων υποστήριξης των δημοτών και την κατάργηση της αύξησης του ΦΠΑ στο νησί.

[5] απόφαση σύσκεψης ΕΚΕΠΥ με συμμετοχή εκπροσώπων περιφέρειας Β. Αιγαίου, Υπ. .Υγείας & Μετανστευτικής Πολιτικής, βλ. άρθρο του Μηνά Χατζημιχαήλ, εφ. Ροδιακή,10-15 Νοεμβρίου 2016

* Εισήγηση της Ε. Γούλα (μέλος του της ΤΟ ΕΠΑΜ  Σάμου και μέλος του ΕΣΣ) στην ημερίδα του ΕΠΑΜ με θέμα " Ανάδειξη και εμβάθυνση των πραγματικών διαστάσεων του προσφυγικού και μεταναστευτικού ζητήματος στην Ελλάδα" , 11 Δεκεμβρίου 2016, Αθήνα.