Διαδηλώσεις από χρυσάφι στη Ρουμανία

«Η επανεμφάνιση των διαδηλωτών του 2012 στους δρόμους δίνει επίσης τροφή για σκέψη σε όλους όσοι συνεχίζουν να σκέφτονται με όρους «θεωριών συνωμοσίας».

Της Βικτόρια Στοΐτσιου

Υπάρχουν μερικές πολιτικές αποφάσεις που είναι τόσο εξοργιστικές ώστε καταφέρνουν να συσπειρώσουν εναντίον τους ανθρώπους που κατά τα άλλα οι αξίες και οι ιδεολογίες τους απέχουν έτη φωτός. Το χειμώνα του 2012, ένα σχέδιο μεταρρύθμισης του συστήματος υγείας έστειλε στο δρόμο μη-κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ), εθνικιστές, αντι-καπιταλιστές, χούλιγκαν, οικολόγους και φεμινίστριες.

Το σχέδιο νόμου για τις εξορύξεις στη Ρόσια Μοντάνα, που ενέκρινε στις 27 Αυγούστου η ρουμανική κυβέρνηση, είχε παρόμοιο αποτέλεσμα. Από εκεί που ως σήμερα απασχολούσε κυρίως λίγους οικολόγους, ξαφνικά η Ρόσια Μοντάνα  μετεξελίχτηκε σε μείζον πρόβλημα. Ταυτόχρονα, το κίνημα διαμαρτυρίας που όταν ξεκίνησε, την 1η Σεπτεμβρίου, στόχευε αποκλειστικά τις εξορύξεις στο Ρόσια Μοντάνα, πλέον αναδεικνύει το ζήτημα του μοντέλου οικονομικής ανάπτυξης που ακολουθεί η χώρα, τον τρόπο που επικυρώνεται το νομοθετικό έργο, τη λειτουργία της ίδιας της δημοκρατίας.

Οι εθνικιστές κατέβηκαν στο δρόμο κραυγάζοντας το παραδοσιακό τους σύνθημα «όχι στο ξεπούλημα της χώρας!»·

οι δεξιοί φιλελεύθεροι διαμαρτύρονταν για την τήρηση του νόμου και την υπεράσπιση της ατομικής ιδιοκτησίας

και οι αντικαπιταλιστές για την παροχή κραυγαλέων προνομίων στις επιχειρήσεις.

Πώς φτάσαμε στο σημείο αυτό; Τι ήταν αυτό που πυροδότησε ξαφνικά αυτή την κινητοποίηση; Κατ' αρχήν κάθε σχέδιο νόμου γνωρίζει μεγαλύτερη δημοσιότητα από τις τεχνικές εκθέσεις που συντάσσουν κάποιοι εμπειρογνώμονες. Η «εταιρεία χρυσού της Ρόσια Μοντάνα» (RMGC, ένας συνεταιρισμός μεταξύ της καναδικής εταιρείας «Γκάμπριελ ρισόρσες» -GBU- και της κρατικής ρουμανικής επιχείρησης «μινινβέστ»-«mininvest») προσπάθησε να παρακάμψει τα γραφειοκρατικά εμπόδια. Αλλά όποιος βιάζεται, σκοντάφτει: ένας νόμος μπορεί να προκαλέσει πολύ ευρύτερες κινητοποιήσεις από τις όποιες εμπιστευτικές οδηγίες ενός υπουργού.

Δικαίωμα απαλλοτρίωσης

Παράλληλα, το ίδιο το περιεχόμενο του νόμου ήταν ικανό να εξοργίσει ακόμα και τους υποστηρικτές των εξορύξεων στο Ρόσια Μοντάνα. Πράγματι, με βάση αυτό το νόμο, η RMGC απέκτησε το δικαίωμα να φέρει εις πέρας όλα τα μέτρα που απαιτεί η εξορυκτική διαδικασία -συμπεριλαμβανομένης της απαλλοτρίωσης της ιδιοκτησίας όσων δε θελήσουν να την πωλήσουν. Μία δικαιοδοσία που εξορισμού αφορά αποκλειστικά το κράτος, εκχωρείται απερίσκεπτα σε μια ιδιωτική επιχείρηση. Πράγμα που σημαίνει πως, 45 μόλις μέρες αφού υποβάλει σχετική αίτηση, η RMGC μπορεί να αποκτήσει οποιοδήποτε κτίριο ανήκει στο ρουμανικό κράτος, εφόσον θεωρεί πως της είναι απαραίτητο για να προχωρήσουν οι εξορύξεις. Και, για να προστεθεί η ύβρις στην προσβολή του κράτους δικαίου, αν κάποιο δικαστήριο ακυρώσει κάποιο σχέδιο της εταιρείας, το ρουμανικό κράτος αναλαμβάνει την υποχρέωση να έχει βρει μέσα σε 30 μέρες τον τρόπο να παρακαμφθεί νομικά κάθε ανεπιθύμητη δικαστική απόφαση.

Το κίνημα διαμαρτυρίας που κατέβασε 15 χιλιάδες ανθρώπους στους δρόμους του Βουκουρεστίου και πολλών άλλων πόλεων σε ολόκληρη τη χώρα, είναι πηγή αισιοδοξίας. Η RMGC διοχέτευσε εκατομμύρια στα ΜΜΕ, βάζοντας «στο τσεπάκι της» τα κανάλια, κι έτσι το μεγαλύτερο μέρος τους τάσσεται αναφανδόν υπέρ του κυβερνητικού νόμου -η κινητοποίηση έγινε δυνατή χάρη στα κοινωνικά δίκτυα. Ιδιαίτερα εύγλωττη ήταν η σιωπή των τηλεοπτικών καναλιών ενώ εξελίσσονταν οι πορείες διαμαρτυρίας: το ένα (B1TV) κάλυπτε τη μεταφορά στο νοσοκομείο του «αυτοκράτορα των Ρομά» Ιούλιαν (Iulian) και το άλλο (ProTV) τη γέννηση του εγγονού του προέδρου Τράιαν Μπασέσκου (Traian Băsescu).

Εκστρατεία παραπληροφόρησης

Υπ' αυτές τις συνθήκες, πόσο παράδοξο είναι πως η πλειοψηφία των Ρουμάνων τάσσεται υπέρ του κυβερνητικού σχεδίου νόμου της Ρόσια Μοντάνα; Όλως τυχαίως, την ημέρα των διαδηλώσεων ο τύπος δημοσίευσε μια δημοσκόπηση της «σοσιοπόλ» σύμφωνα με την οποία το 70% των Ρουμάνων υποστηρίζει τις εξορύξεις στη Ρόσια Μοντάνα. Χειραγώγηση; Υπερβολή; Τι σημασία έχει; Πόσο σημαντική είναι μια γνώμη που έχει διαμορφωθεί από μια εκστρατεία παραπληροφόρησης; Όσο σημαντικό είναι που στα αυταρχικά καθεστώτα που δεν έχουν αντιπολίτευση και ελευθεροτυπία, το 99% των ψηφοφόρων υπερψηφίζουν τους τυράννους τους.

Η επανεμφάνιση των διαδηλωτών του 2012 στους δρόμους δίνει επίσης τροφή για σκέψη σε όλους όσοι συνεχίζουν να σκέφτονται με όρους «θεωριών συνωμοσίας». Αν αυτοί είναι οι ίδιοι άνθρωποι που τότε διαδήλωναν κατά της δεξιάς κυβέρνησης, τι απέγιναν οι κατηγορίες πως ήταν «πληρωμένοι από την "κοινωνική φιλελεύθερη ένωση" (USL), (την κυβερνώσα κεντροαριστερή συμμαχία στο Βουκουρέστι, Σ.τ.Μ)» τώρα που αυτή βρίσκεται στην εξουσία; Ποιος λοιπόν κατηύθυνε τώρα τον κόσμο να βγει στο δρόμο; Η απάντηση είναι απλή: ολόκληρο το πολιτικό σύστημα.

Όσο επώδυνο, απαράδεκτο, σκανδαλώδες κι αν φαίνεται κάτι τέτοιο στους πολιτικούς και τους αναλυτές, γινόμαστε μάρτυρες ενός πρωτοφανούς φαινομένου στη μετεπαναστατική μας ιστορία: τη δημιουργία μιας αυθεντικής κοινωνικής αντιπολίτευσης. Λίγες χιλιάδες διαδηλωτές φυσικά δε συγκρίνονται με τις μεγάλες συγκεντρώσεις στη Γαλλία ή την Πορτογαλία. Αλλά για τα ρουμανικά δεδομένα, και το βαθύ πολιτικό λήθαργο στον οποίο βαλτώνει η ρουμανική κοινωνία, αυτό είναι ένα μεγάλο άλμα προς τα εμπρός.

 Η Victoria Stoiciu είναι δημοσιογράφος